İnsanlık tarihi kadar eski olan renklerin tarihi her bir ton için ilginç hikayeler barındırıyor. İçinde bulunduğu dönem, din, topluluk gibi temel özellikler doğrultusunda anlamı değişen renkler içinde en çarpıcı geçmişle günümüze kadar ulaşan ise imparatorluk moru. Tiran moru ya da Bizans moru gibi isimlerle de anılan renk tonu elektronik ve teknolojik aletlerin yardımı hayal bile edilemezken akla gelebilecek en kokuşmuş yöntemle elde ediliyordu.

Savunma mekanizması olarak mor renkli bir salgı üreten deniz salyangozunun kurşun şişelerde kaynatılmasıyla ortaya çıkan boya ham maddesi kesif balık kokusuyla imparator kıyafetlerini süslüyordu. Antik Roma’nın statü belirleyicisi olan morun üretimi günler süren kaynatmanın sonunda zanaatkarların kimyasal öncülleri hasat edip boya haline getirmesiyle mümkündü. İki haftalık bir bekleme sürecinin ardından bin salyangozdan yalnızca 1.4 gram boya ortaya çıkması tiran morunu paha biçilemez hale getiriyordu. Yalnızca imparator ve ailesinin kullanabildiği renk tonuna parası yetecek kadar zengin olanları engellemek adına getirilen idam cezası rengin yanından geçenlerin kanını donduruyordu.

İmparatorluk morunun Bizans sınırları içinde kalabilmesi adına boya ham madde ve üretim detaylarının paylaşılması da dar ağacına götüren kısa yollardan biriydi. İmparatora özel kıyafet hazırlanması konusunda oldukça hassas olan Bizans ipek tüccarları dahil herkesi ipek giymekten men etmişti. Öldürme emri vermeyi hobi haline getiren imparator, yüksek mertebe kilise üyeleriyle kutsal morunu paylaşarak dine verdiği öneme dikkat çekmişti.

19. yy ortalarına kadar salyangozlardan elde edilen mor tonunda ısrarcı olundu. Sentetik mor boyanın gelişimi bilinçli bir karar değil, William Henry Perkin adlı genç kimyager için mutlu bir kazaydı. Royal University of Chemistry’ye 15 yaşında katılan genç bir kimyager olan William Perkin 1856’da, laboratuvarda kinin sentezlemeye çalışıyordu. Tekrarlayan arızalardan sonra Perkin, siyah yapışkan bir karmaşadan daha fazlasını üretti ve tabancasını alkol içinde eritmeye çalıştığı esnada, mor bir sıvı ortaya çıktı. Anilin moru veya mauvein olarak da bilinen Perkin’in moru, ilk sentetik boya olmuştur. Sentez, mor rengin seçkin statüsünü değiştirdi ve muhtemelen çok sayıda salyangozun hayatını kurtardı.

 

Leave a Reply